Қазақстанда экотуризмді тұрақты, жасыл туризм деп те атайды. Біздің еліміздегі экотуризм үшін танымал орындардың жалпы аумағы 26 миллион гектардан тұратын табиғи аумақтарды құрайды. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың ішінде Алакөл көлінің маңы, Ақсу-Жабағылы қорығы, Бурабай табиғи саябағы, Катонқарағай ұлттық саябағы, Қорғалжын қорығы, Қызыларай таулары. Олар әсіресе, шетелдік және отандық туристерге жақсы таныс.
Жоғарыда атап өткеніміздей Ақсу-Жабағылы қорығы жасыл туризмді ұнататындар арасында танымал өлкенің бірі. Төле би ауданына бір бөлігі кіретін қорық – аудан аумағында туризмнің осы бір ерекше түрінің дамуына ықпалын тигізіп отыр. Жалпы республикамыздың оңтүстігінен орын тепкен аудан өзінің ерекше табиғатымен, таулы аймақтарымен, орман-тоғайларымен және бай биоалуандығымен ерекшеленеді.
«Ақсу-Жабағылы» қорығы — Талас Алатауы мен Өгем тауларының солтүстік-батыс сілемдерінде орналасқан. Ақсу-Жабағылы – елімізде ең бірінші құрылған қорық. Яғни қазақ қорықтарының ең әуелгісі. Қорықты құру бастамасы танымал гидробиолог А.Л.Бродскийге тиесілі. Бұл ғалым 1920 жылы алғашқы рет Жабығылы мен Ақсу өзендерінің жоғарғы арналарына аяқ басқан. Орталық Азияның, Қазақстанның айрықша аймағы саналатын бұл қорықтың табиғатының сұлылығы кез келген адамды тамсандырмай қоймайды. Қорық- Қазақ АКСР Халықтық Комиссарларының Кеңестік ережелері негізінде 1926 жылы 14- шілдеде ұйымдастырылды. Қаулыда қорық «Табиғат ескерткіші ретінде Ақсу мен Жабағылы өзендерін, олардың барлық ағаш және тал-шілік егістерін, шөп жамылғылары мен осы қорықты мекендейтін жан-жануарлар әлемін қол тимеген табиғи қалпында сақтап қалу мақсатында» ашылғаны атап көрсетілген. Қорықтың жалпы жер аумағы 131934.3 га құрайды. Қорықтың құрамына «Әулие» және «Қарабастау» палеонтологиялық бөлімдері кіреді.
Мұндағы ең биік тау – Сайрам шыңы, оның биіктігі теңіз деңгейінен 4238 метрді құрайды. Қорық – Орталық Азиядағы сирек кездесетін, тек осы аймақтарға ғана тән өсімдіктер мен жануарлардың отаны ретінде ЮНЕСКО-ның бақылауында. Бұл жерден тау қойы мен ешкілерін, маралдарды, еліктерді, сілеусіндер мен қар қабыландарын, қасқырлар мен түлкілерді, аюлар мен тағыландарды, ақкүмістерді таба аласыз. Осы жерлерді сарышұнақтарды да көруге болады.
Құстар әлемі өте бай. Жоғары аспанда мұртты грифтер, грифондар мен алтын қырандар қалықтайды. Тасты жартастардың арасынан тау кекіліктерінің ұяларын, қар арасынан тылсым қар әтештерін кездестіресіз.
Соңғы деректерге қара¬ғанда қорық аумағында құстың 267, Қызыл кітапта – 8 түрі, сүт¬қо¬ректілердің 52, Қызыл кітапқа енген 9 түрі бар. Бауырымен жорғалаушылардың 11, Қызыл кітапта -2 түрі болса, қос мекен¬ділердің 3 түрі мекендейді. Шы¬бын-шіркей, құрт-құмырсқаның 2124 түрлері бар. Қызыл кітапқа – 26, индикаторлық түрі – 18-ді құрайды. Сонымен қатар, табиғи қорық өсімдіктер дүниесіне де бай. Дәлел ретінде өсімдіктің 1737 түрі өсетінін айта аламыз. Оның ішінде мүктің 63, қына¬ның 63-тен астам, балдырдың – 64, саңырауқұлақтың 235, жоғары сатыдағы өсімдіктердің 1312 түрі өседі, соның ішінде бұтаның 62 түрі, ағаштың 17 түрі кездеседі. Оған қоса, реликті және эндемик өсімдіктердің де түрлері бар. Қызыл кітапқа 41 түрі кіргізілген.
Қорықтың жазық бөлігінде бірнеше өзен ағып өтеді – Ақсу, Жабағылы, Ирісу, Балдыберек. Өзендерден басқа Ақсу-Жабағылы қорығының аумағында 19 мұздықтар мен 8 шағын көл орналасқан.
Ақсу-Жабағылының сазды топырағынан палеонтологтар тасқа айналған өсімдіктер, жәндіктер, балықтар мен кесірткелердің іздерін тапқан. Биосфера қорығы дәрежесін алған ең алғашқы қорық теңіз деңгейінен 1000-нан 4,280 м биіктікте Тянь-Шань тауларында орналасқан. Негізгі биік аймақтары өзінің таңқаларлық бейнелерімен жартылай шөлейттер ылғалды жазықтармен алмасып аршалы ормандарына өтеді. Ылғалды даладағы бай жазықтар аршалармен астасып жатқан жіңішке бұталардың өсуіне қолайлы жағдай туғызған. Көздің жауын алатын қатаң қарлы шыңдардың бөктерінде түрлі түсті альпі гүлдері жайқалып өскен.
“Ақсу Жабағылы” қорығы бойынша атпен және жаяу жүретің бір күндік бағыттар ұйымдастырылған. Қорыққа мамандар қорғау және жабдықталу деңгейі бойынша ТМД елдеріндегі ең жақсы деген баға бергенін айта кетейік.
Табиғат аясында тынығуға ынталы туристердің таңдауы көп жағдайда Ақсу-Жабағылы қорығына түседі. Әсіресе, мұнда Түркістан және Жамбыл облыстарынан жол бастаған саяхатшылардан бөлек республикамыздың өзге де облыстарынан, ТМД елдерінен де саяхатшылар келеді.
Қорық аумағында келушілер үшін аса ыңғайлы, көлік тұрағы мен асханасы бар қонақүй қызмет көрсетеді. Қонақүй иелері жергілікті көрнекті орындарға экскурсия ұйымдастырып, қазақ ұлттық тағамдарын әзірлеуді үйрететін шеберлік сабақтарын да өткізеді.
Бірегей қорыққа жылына орта есеппен 1,5 мыңдай саяхатшы келеді. Туристер үшін арнайы экскурсиялық бағыт жасалған. Бір сөзбен айтқанда, Ақсу-Жабағылы – көркі көз тартатын жасыл желекке оранған, емдік қасиеті бар ерекше өсімдіктер мен бай жануарлар әлемінің мекені.
